Polski Fiat 508
Pod koniec lat 20. poszukiwano sposobów na konstruktywny rozwój krajowego przemysłu motoryzacyjnego. Dwoma głównym deklarowanymi celami tych działań miało być jak najszersze (na ile to było możliwe ekonomicznie) zmotoryzowanie społeczeństwa oraz, a może przede wszystkim, uniezależnienie naszej armii od importu pojazdów. W niestabilnym politycznie dwudziestoleciu międzywojennym względy militarne brały górę. Nawet rozwój motoryzacji cywilnej planowo rozpatrywano jako zaplecze do ewentualnej rekwizycji w czasie wojny.
Po pierwszych próbach produkcyjnych zdano sobie realnie sprawę, że droga opracowywania własnych konstrukcji jest zbyt kosztowna i zawiła technologicznie, a co najważniejsze zbyt czasochłonna i niepewna, co do efektów. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązanie stał się zakup licencji marki o wyrobionej reputacji.
Rozmowy w sprawie zakupu licencji prowadzono z kilkoma firmami samochodowymi, m.in.: Citroen, Renault, Skoda, Fiat. Finalnie zdecydowano się na Fiata, który oferował najkorzystniejsze dla nas warunki finansowe. W dniu 21 września 1931 roku Państwowe Zakłady Inżynierii podpisały umowę z włoską spółką akcyjną FIAT na prawo wykonywania wyrobów tej firmy w okresie do 1 stycznia 1942 roku. O kulisach tej umowy oraz warunkach współpracy zawartych w niej można przeczytać szerzej w książce Jana Tarczyńskiego i Tomasza Szczerbickiego „Samochody osobowe Polski Fiat 508 i 518” (Warszawa 2003).
Szybko przystąpiono do działania. Na początku 1932 roku ruszyła budowa zakładu przeznaczonego do produkcji Polskich Fiatów – Fabryki Samochodów Osobowych i Półciężarowych (FSOiP). W lutym 1934 roku rozpoczęto wyposażanie tego zakładu w obrabiarki, a już po 10 miesiącach pierwszy Polski Fiat typu 621 (ciężarowy) opuścił bramy fabryczne. Produkcja samochodów osobowych Polski Fiat 508 III ruszyła latem 1935 roku.
Zanim jednak pierwsze Polskie Fiaty 508 III pojawiły się na naszych drogach, w Państwowych Zakładach Inżynierii (PZInż.) realizowano montaż przedprodukcyjny (z części dostarczonych z Włoch) modelu 508 I, w różnych wersjach karoseryjnych np. kareta, torpedo, spider. Na rynku model 508 I również funkcjonował pod marką „Polski Fiat”.
W latach 1932 – 1934, równolegle z montażem serii I, pracowano nad adaptacją 508 do specyficznych polskich warunków drogowo-eksploatacyjnych. Chodziło o wprowadzenie drobnych modyfikacji przydatnych w naszych warunkach. Wersją przejściową pomiędzy serią I i III była model II, budowany w PZInż. w krótkiej serii informacyjnej.
Od 1936 roku Polski Fiat 508 III otrzymał nazwę handlową „Junak”, przy czym odnosiła się ona tylko do wersji osobowej z zamkniętą karoserią typu kareta. W tym samym roku ruszyła również produkcja wersji pochodnych: uterenowionego łazika (głównie dla wojska), dostawczego furgonu i półciężarowego pick-up’a. Podstawowa wersja, produkowana od 1935 roku, Polskiego Fiat 508 III Junak posiada karoserię dwudrzwiową. Po pewnym czasie rozpoczęto również produkcje wersji czterodrzwiowej.
Samochody Polski Fiat 508 III Junak cieszyły się dużą popularnością. Były solidne, ekonomiczne i relatywnie tanie. W latach 1935 – 1939 wyprodukowano ogółem około: 3500 wozów osobowych 508 III Junak, 1000 podwozi do skarosowania (np. w prywatnych firmach poza fabryką) oraz 2500 wersji pochodnych: łazik, furgon, pick-up, „508/518” (uterenowiony samochód na wzmocnionym podwoziu 508 z mostem napędowym modelu 518).
Liczba zachowanych egzemplarzy Polskich Fiatów 508 (wszelkich odmian) jest trudna do sprecyzowania. Szacunkowo przypuszczać można, że jest ich kilkadziesiąt. Co ciekawe sporo znajduje się za naszymi granicami – na wschodzie, zachodzie i południu.
Dane techniczne i eksploatacyjne samochodu Polski Fiat 508 III Junak
| Producent: | Fabryka Samochodów Osobowych i Półciężarowych Państwowych Zakładów Inżynierii w Warszawie, ul. Terespolska 34/36 |
| Lata produkcji: | 1935 - 1939 |
| Wymiary (dł./szer./wys.): | 3515 / 1400 / 1380 mm |
| Silnik: | 4-cylindorwowy, rzędowy, dolnozaworowy, pojemność skokowa 995 cm³, moc maksymalna 24 KM przy 3600 obr/min., chłodzony wodą. |
| Skrzynia biegów: | 4 + wsteczny (biegi 3 i 4 synchronizowane) |
| Przeniesienie napędu: | wałem na tylną oś |
| Podwozie: | ramowe, rama prasowana z blachy stalowej, usztywniona poprzecznicą |
| Hamulce: | hamulce hydrauliczne, na 4 koła |
| Koła: | 16´´ |
| Karoseria: | 2 lub 4 drzwiowa, stalowa, spawana z blach tłoczonych |
| Prędkość maks.: | ok. 85 – 90 km/h |
| Zużycie paliwa: | ok. 8 – 9 l / 100 km |
| Zużycie oleju: | 150 gramów / 100 km |
| Cena: |
w 1936 roku – 5400 zł
w 1939 roku – 4950 zł |
Tomasz Szczerbicki
www.tomasz-szczerbicki.pl